Energiezuinige renovatie

Bij een doorgedreven renovatie staan ambitieuze doelstellingen ter verbetering van energie-efficiëntie voorop. Omdat er zoveel factoren invloed hebben op de energieprestatie en de mogelijke energiewinsten die er te halen zijn, blijft het een enorme uitdaging. Welke systemen en methodieken kunnen een renovatie, ondanks de beperkingen, naar een hoge energieprestatie tillen? We bekijken enerzijds woningen en anderzijds collectieve en tertiaire gebouwen.

Energiezuinige renovatie van woningen

Energetische renovatie: lessons learned uit vier praktijkvoorbeelden

Christophe Debrabander (ArchiCD)
Zaal 1, 13u45 - 14u15

Alle woningen tegen 2050 onder EPC 100 krijgen is een mooie en noodzakelijke doelstelling. Vandaag voldoen nieuwbouw en vernieuwbouw aan deze doelstelling, maar de renovatiegraad in het te behouden patrimonium komt maar traag op gang. Deze presentatie toont aan de hand van vier verschillende projecten de lessons learned uit de praktijk. Een woning boven een handelspand werd verbouwd tot twee energiezuinige appartementen, in Horebeke werd een vrijstaande woning uit de jaren ’60 verbouwd tot een energiezuinige vakantiewoning, in Zwalm werd een hoeve gefaseerd verbouwd tot energiezuinige kangoeroewoning en in de vierde case werd een woning met buurtwinkel uit de jaren ’60 verbouwd tot energiezuinige verhuurwoning. Tijdens de presentatie licht Debrabander per project enkele elementen toe uit de voorbereidingen, de potentiele lock-ins, de bouwknopen, de integratie van technieken, de isolatie (zowel binnenisolatie als buitenisolatie),… .  Een oefening in stap voor stap de juiste maatregelen nemen en geen lock-ins creëren.

Christophe Debrabander is architect en innovatiemanager. Reeds vanaf zijn start als architect in 2000 wordt elk project ontworpen naar een heel energiezuinig eindresultaat (BEN, passief, nulenergie,…), dit zowel bij nieuwbouw als verbouwing.  Als innovatiemanager begeleidt Debrabander de firma Bostoen NV in de ontwikkeling van totaaloplossingen voor energiezuinig (ver)bouwen.

Gebruikersgedrag en invloed op de rendabiliteit van energiebesparende maatregelen: case-study proeftuin Drie Hofsteden in Kortrijk

Wolf Bracke (UGent)
Zaal 1, 14u15 - 14u45

Proeftuin Drie Hofsteden in Kortrijk omvat een sociaal appartementsblok uit de jaren ’60 met 120 wooneenheden. Op basis van een monitoringcampagne en enquête, uitgevoerd in 12 appartementen, werden verschillende gebruikerspatronen gedetecteerd. Het appartementsgebouw is grotendeels bewoond door oudere mensen, waardoor zowel tijdens de week als in het weekend een groot aantal bewoners ook overdag thuis zijn. Uit de meetcampagne blijken grote verschillen te bestaan in het gewenst comfortniveau. Aan de hand van de gedetecteerde gebruikerspatronen worden energiesimulaties uitgevoerd waaruit de warmtevraag van het gebouw wordt berekend. In de simulaties wordt het gebouw enerzijds beschouwd als gerenoveerd volgens de minimale wettelijke eisen, en anderzijds als gerenoveerd naar BEN-niveau. Op basis van de meerkost van de BEN-renovatie, en de extra energiebesparing die deze oplevert, wordt de terugverdientijd van de doorgedreven renovatie bepaald.

Wolf Bracke werkt sinds 2013 als wetenschappelijk medewerker aan de onderzoeksgroep Bouwfysica, Constructie en Klimaatbeheersing van de Universiteit Gent. Momenteel is hij verantwoordelijk voor de opvolging van verschillende renovatieprojecten, waarbij de focus ligt op de rendabiliteit van energiebesparende maatregelen.

Passiefrenovatie met binnenisolatie: meer risico op vochtschade tegenover een standaardrenovatie?

Astrid Tijskens (KULeuven)
Zaal 1, 14u45 - 15u15

Bij binnenisolatie kunnen bepaalde schadepatronen optreden, zoals inwendige condensatie, vorstschade en schimmelgroei, waardoor er vaak enige terughoudendheid is om deze techniek toe te passen. Bovendien denkt men vaak dat een passiefrenovatie – met isolatiepakketten van meer dan 16 cm – meer risico op dergelijke schadepatronen inhoudt dan een standaardrenovatie. Maar is deze veronderstelling wel terecht? Om de invloed van de isolatiedikte op de risico’s en winsten van binnenisolatie beter te bekijken werden de hygrothermische prestaties van een aantal wandopbouwen met verschillende binnenisolatiesystemen gesimuleerd. Via een probabilistische aanpak werd rekening gehouden met onzekerheden op de inputparameters, zoals de baksteeneigenschappen, de muurdikte en het binnenklimaat. De simulatieresultaten suggereren dat het risico op vochtschade nauwelijks nog toeneemt eens een bepaalde isolatiedikte overschreden is.

Astrid Tijskens studeerde in juni 2015 als burgerlijk ingenieur-architect af aan de KULeuven, waar ze in oktober 2015 een doctoraat begon bij de afdeling Bouwfysica van het Departement Burgerlijke Bouwkunde. Binnen haar onderzoek kijkt ze onder andere naar de schadefenomenen en warmtewinsten bij binnenisolatie via een probabilistische analyse.

Energiezuinige renovatie van collectieve & tertiaire gebouwen

Het Horizon-platform: collectieve renovatie van naoorlogse woonblokken met VME

Nathan Van Den Bossche (UGent)
Zaal 1, 15u45 - 16u15

Een collectieve renovatie van woonblokken is niet eenvoudig. Zeker niet als deze woonblokken beheerd worden door een vereniging van mede-eigenaars waarbij 80% akkoord moet gaan met een ingreep aan de gemene delen. Deze complexe situatie zorgt ervoor dat er vandaag weinig initiatieven zijn om deze woonblokken energetisch te gaan renoveren. Een heel pak van de gebouwen die in de jaren '60 en '70 opgetrokken werden beginnen echter steeds meer te vervallen, en een nieuwe impuls is nodig om de bestaande patstelling te doorbreken. Daarom heeft UGent het Horizon-platform opgericht, dan een kennishub wil vormen om input te geven aan de vele problemen die zich stellen bij de renovatie van dergelijke blokken. Tijdens deze presentatie komen een aantal aspecten aan bod: kostenoptimale renovatiescenario’s voor woonblokken, impact van bouwknopen op de energieverliezen en toetsing van naoorlogse woonblokken aan brandwetgeving.

Nathan Van Den Bossche doctoreerde in 2013 aan de onderzoekscel bouwfysica van UGent met het thema 'Watertightness of Building Components: Principles, Testing and Design Guidelines'. Naast zijn onderzoekswerk doet hij vaak wetenschappelijke dienstverlening voor bedrijven, is hij verantwoordelijk voor het Testcentrum Gevelelementen, en is hij nauw betrokken bij de opleiding van studenten ingenieur-architect aan de UGent. Van Den Bossche werkt bij BB sinds 2013.

Renovatie met toepassing van passieve en innovatieve technieken van de campus Zuid van de Karel de Grote-Hogeschool te Antwerpen

Katrien Tweepenninckx (Cenergie)
Zaal 1, 16u15 - 16u45

De bestaande gebouwen op het voormalige fabrieksterrein van ‘Biscuiterie Parein’, tegenover het Justitiepaleis aan de rand van het Antwerpse Zuid, worden gerenoveerd (en uitgebreid) tot een comfortabel en energiezuinig schoolgebouw. Hier staat de toepassing van passieve technieken centraal. In de presentatie worden de uitdagingen die optreden tijdens de uitvoering uiteengezet. De lessons learned wat betreft de gekozen ventilatie-, verwarming-, koel- en regelstrategie worden toegelicht. Zo is toepassing van hygiënische balansventilatie met warmterecuperatie en passieve nachtkoeling door de beperkte vrije hoogte in de bestaande gebouwen niet vanzelfsprekend. De plaatsing van de kanalen, maar ook de inregeling, brengen de nodige moeilijkheden met zich mee. Ook de bouwfysische aandachtspunten worden besproken: de beschermde gevel dient langs de binnenzijde geïsoleerd. De luchtdichtheid, dampdichtheid en de continuïteit van de thermische snede, zeker ter hoogte van de bouwknopen moeten op een zorgzame manier uitgevoerd worden zodat toch een lage-energie standaard bereikt kan worden zonder schade door vocht.

Katrien Tweepenninckx is projectverantwoordelijke voor het advies- en ingenieursbureau Cenergie. Cenergie cvba ontwerpt en realiseert innoverende oplossingen voor energie-efficiënte duurzame gebouwen. Als multidisciplinair kennisbedrijf begeleidt Cenergie overheden en bedrijven op het vlak van duurzaamheid en energie-efficiëntie in al zijn aspecten, met het oog op een verantwoorde omgang met onze planeet.

Renovatie van een oud datacenter tot comfortabel NZEB kantoorgebouw

Hendrik-Jan Steeman (Arcadis)
Zaal 1, 16u45 - 17u15

In deze lezing wordt beschreven hoe een voormalig datacenter werd gerenoveerd tot NZEB kantoor. Er wordt ingegaan op de toegepaste technieken zoals de volledig natuurlijke nachtventilatie en de verwarming via restwarmte uit het resterende datacentergedeelte. Speciale aandacht wordt besteed aan de punten waar de interactie tussen architect en ingenieur technieken cruciaal is om een dergelijke renovatieconcept succesvol uit te voeren. Ten slotte wordt ook gefocust op de problemen waarmee we tijdens de uitvoering werden geconfronteerd.

Hendrik-Jan Steeman is Team Manager Duurzaam Bouwen bij ARCADIS Belgium, wereldwijd opererende ontwerp- en consultancyorganisatie op het gebied van de natuurlijke en gebouwde omgeving.